გარდაქმნა

 ცალმხრივი ძმობა 

        საინგილო დღეისათვის აზერბაიჯანის შემადგენლობაშია და მოიცავს 3 - კახის, ბელაქანისა და ზაქათალას რაიონებს. (საიტის ქვემოთ № 11 რუკაზე ნაჩვენებია მწვანე ფერებით ის ტერიტორიები რაც კომუნისტებმა გადასცეს 1921 წელს აზერბაიჯანს. ჩრდილო ნაწილი სწორედ საინგილოა. სხვა ფოტოებზე ნაჩვენებია საინგილოს ხედები) მისი საერთო ფართობი 3985 (ან 3993)კვ.კმ-ია. "ინგილო" - "ახალმორჯულებულს" ნიშნავს. ასე ეძახდნენ ამ მხარეში გაბატონებული ლეკები ადგილობრივ ქართველებს, რომლებსაც ძალით ამუსლიმანებდნენ. საინგილო ამ მხარეს საბოლოოდ  მე-19 საუკუნეში დაერქვა.

          V-VI ს-ში ისტორიული სახელმწიფო ალბანეთის ადგილზე ჩამოყალიბდა ჰერეთის საერსითავო, რომელიც ქართლის საერისმთავროს შემადგენლობაში შედიოდა. VIII-X  ს - ში ჰერეთი ცალკე სახელმწიფოს წარმოადგენდა, რომლის სარწმუნოება მონოფიზიტური ქრისტიანობა იყო. X  ს-ში ჰერეთი კახეთს შეუერთდა, რასაც ამოჰყვა ამ მხარეში მართლმადიდებლური ქრისტიანობის დამკვიდრება და ამ მხარის საბოლოოდ გაქართველება. XII ს-ში კახეთ-ჰერეთი ერთიან საქართველოს შეუერთდა და 7 საერისთავოდ დაიყო. აქედან ერთ-ერთი იყო მაჭის საერისთავო. XV ს-ში საქართველოს დაშლის შემდეგ კახეთ-ჰერეთი დამოუკიდებელი კახეთის სამეფოს შემადგენლობაში შევიდა. ამიერიდან საერისთავოები სამოურავოებად დაიყო. მაჭის საერისთავოს ნაცვლად შეიქმნა 3 სამოურავო - წუქეთი(წახური), ჭაური და კაკ-ელისენი. 

         1562 წ. ირანის შაჰმა თამაზ I-მა კახეთს ჩამოაჭრა წახურის სამოურავო მდ. სამურის ზემო წელზე. 1604 წ. ირანის შაჰმა აბას I-მა კახეთს ჩამოართვა კაკ-ელისენი და მის ადგილზე ელისუს სასულთნო შექმნა, რომლის სულთნად მუსლიმი ქართველი თავადი ალიბეგ ვახვახიშვილი დანიშნა. ამ პერიოდიდან დაიწო ამ 2 ყოფილ სამოურავოში ლეკებისა და თურქ-აზერბაიჯანელთა ჩამოსახლება. შედეგად წახურის ტერიტორიაზე ჩამოყალიბდა ჭარ-ბელაქანის ლეკთა სამფლობელო, რომელიც სისხლს უშრობდა დანარჩენი კახეთის მოსახლეობას.

         1803 წ. ჭარ-ბელაქანი და ელისუ რუსეთის მფარველობაში შევიდნენ. 1830 წ. რუსეთმა ორივე მხარე შეიერთა, გააერთიანა და ჯერ ჭარ-ბელაქანის ოლქი, შემდეგ კი (1860 წ.) ზაქათალას ოლქი უწოდა და დაღესტანის ოლქს შეუერთა. 1918 წ. რუსეთის იმპერიის დაშლის შემდეგ ზაქათალას ოლქი ახლადშექმნილი დამოუკიდებელი საქართველოს შემადგენლობაში შევიდა. 1921 წ. კი ხელისუფლებაში მოსულმა კომუნისტებმა საქართველოს მიწების გაჩუქება დაიწყეს. 1921 წ. 15 ნოემბერს საქართველო-აზერბაიჯანის კომუნისტურის მთავრობების შეთანხმებით ზაქათალას ოლქი ყარა-გარეჯის საძოვრებთან ერთად აზერბაიჯანს გადაეცა(ამის მიზეზად მოყვანილი იქნა ის ფაქტი, რომ აღნიშნულ ტერიტორიებზე მუსლიმანური მოსახლეობა ცხოვრობდა). ამ მოღალატურ ხელშეკრულებას ხელი საქართველოს რევკომის აღმასრულებელი კომიტეტის თავმჯდომარემ ბუდუ მდივანმა მოაწერა. 1918 წლისთვის ზაქათალას ოლქის (საინგილოს) ტერიტორიაზე 68270 ადამიანი ცხოვრობდა. აქედან 19430 ქართველი(აქედან 4600 ქრისტიანი), 575 სომეხი, 205 რუსი, 12245 აზერბაიჯანელი, 45000-მდე ლეკი(32335 ჭარელი და 12660 წახურელი).

          დღეისათვის საინგილოში ოფიციალური აზერბაიჯანული ინფორმაციით 15000 ქართველი ცხოვრობს, ხოლო რეალურად მათი რიცხვი 40000-ს აჭარბებს. ამ განსხვავების მიზეზი ისაა, რომ მუდმივი შევიწროვების გამო ქართველთა დიდ ნაწილს გვარები აზერბაიჯანულად აქვთ გადაკეთებული. თანაც მუსლიმან ინგილოებს აზერბაიჯანი ქართველებად არ თვლის. საინგილოში 7 ქართულენოვანი სკოლა, 5 ქართულ ენაზე სწავლების სექტორი და 7 ქართულენოვანი ბაღი ფუნქციონირებს.

           საინგილოში რამდენიმე ისტორიულად მნიშვნელოვანი ტაძარი მდებარეობს: კახინგილოს წმინდა გიორგი, ქურმუხის წმინდა გიორგი, ალიბეგლოს(ქათმისხევის) წმინდა ნინო, მეშაბაშის მთავარანგელოზი, ქოთოქლოს სამება, კახის ალავერდის წმინდა ნინო. აღნიშნულებიდან მუდმივმოქმედია მხოლოდ კახინგილოს წმინდა გიორგი. ქურმუხის ტაძარი წლების მანძილზე მოქმედებდა, თუმცა რამდენიმე წლის წინ აზერბაიჯანის ხელისუფლების მოთხოვნით დაიხურა და მხოლოდ გიორგობის დღესასწაულებზე იხსნება მლოცველთათვის.

          კახინგილოს ტაძარმა 2 წლიანი შესვენების შემდეგ 2011 წლის ზაფხულში მოქმედება განააახლა. მამა დავით ისაკაძე: მღვდელთმსახურება აღდგა. იქ ყოველთვის იყო მღდელთმასახური, მხოლოდ წირვის ჩატარების უფლებას აძლევენ და აბა გაბედოს მრევლმა და დაესწროს წირვა-ლოცვას. რა მრევლი? რაზეა ლაპარაკი? იქაური უშიშროება დგას და აბა ვინმემ გაბედოს პირჯვრის გადაწერა. მოსაჩვენებლად შეიძლება რამდენიმე ადამიანი შეიყვანონ. საშინელი მდგომარეობაა საინგილოში ანალოგიური მდგომარეობაა ჯავახეთშიც. ავიღოთ ქვემო ქართლის რეგიონი. თითქმის ყველა დიდ აზრბაიჯანულ სოფელში აშენდა დიდი მეჩეთები. ბოლნისის სიონის გასწვრივაც უზარმაზარი მეჩეთია. ამ დროს შვეიცარიაში, სადაც 400000-მდე მუსლიმანი ცხოვრობს, მხოლოდ 4 მეჩეთია. კიდევ 2 მეჩეთის აგება უნდოდათ, მაგრამ ხალხი წინააღმდეგი წავიდა, რეფერენდუმი ჩატარდა და ვერ ააშენეს. ბერლინშიც უნდათ მეჩეთის აშენება და მთელი ბერლინია მოფენილი ფოტოთი, რომელზეც გადახაზული მეჩეთია გამოსახული. ხალხი სასტიკი წინააღმდეგია. მაგრამ ვერც შვეიცარიელს და ვერც გერმანელს ვერავინ გაუბედავს ამის გამო არადემოკრატიულობაში ბრალის დადებას... საკმარისი მეჩეთები აქვთ აქვთ აქ მცხოვრებ მუსლიმანებს, თუ თავიანთი რელიგიური მრწამსისთვის ეს მათ დასჭირდებათ. აღარაა საჭირო მეტის აშენება. 

   ინგილო ქართველებმა იციან აზერბაიჯანული ენა, თუმცა ეს მათ აზერბაიჯანულ საზოგადოებაში ინტეგრაციისათვის საკმარისი არ არის. ინტეგრაციის, საზოგადოების ცხოვრებაში ჩართულობის ხარისხი და დონე არის ძალიან დაბალი. ქართველები არ ინიშნებიან თანამდებობებზე, თუ არ ჩავთვთლით ქართული სკოლის დირექტორებისა და რამდენიმე მთლიანად ქართული სოფლის საკრებულოს თავმჯდომარის თანამდებობას.

        XX ს-ის 20-იანი წლებიდან ქართველებს ხან თურქულ სკოლებს უხსნიდნენ, ხან აზერბაიჯანულს. წინააღმდეგობა იმდენად დიდი იყო, რომ ქართული სკოლების მასობრივი გახსნა-დახურვა გასულ საუკუნეში 7-ჯერ მოხდა. ურჩ ქართველებს პერიოდულად ხვრეტდნენ, აპატიმრებდნენ და ასახლებდნენ. ადგილობრივთა კულტურული გენოციდი დღემდე გრძელდება. 2009 წ. აზერბაიჯანელებმა დაწვეს კახში - სოფელ ალიაბადში მდებარე ერთადერთი ქართული კულტურის ცენტრი. კახელი ზურაბ პაპიაშვილი მოგვითხრობს: " კულტურის სფერო აქ სრულიად მიტოვებულია. არ იმართება ქართული მუსიკის, პოეზიის საღამოები, მხატვრების გამოფენები. ადრე ჩვენთან იყო იმის საშუალება, რომ მცირედით მაინც ყოფილიყო მსგავსი ღონისძიებები. მაგრამ, რაც ქართული კულტურის ცენტრი დაიწვა, კულტურული ცხოვრება სრულიად ჩაკვდა. საქართველოში აზერბაიჯანული კულტურის ბევრი ცენტრი მოქმედებს. საქართველომ 2010 წ. გამოთქვა სურვილი, რომ თვითონ დააფინანსენბდა კახის კულტურის ცენტრის აღდგენას, მაგრამ საინგილოს აზერბაიჯანულმა მართველმა ადმინისტრაციამ უარყო ეს წინადადება და ვითომ თავის თავზე აიღო ეს ვალდებულება. სამწუხაროთ კულტურის შენობა დღეს ისევ დანგრეულია".

         კიდევ უფრო მძიმეა ის დისკრიმინაციული პრობლემები, რომლებზეც საჯაროდ საუბარს საინგილოელი ქართველები გაურბიან. ზაქათალას და ბელაქნის რაიონებში მცხოვრებ ქართველებს არ აქვთ უფლება ბავშვს ქართული სახელი დაარქვან. მშობელმა შვილის სახელი მხოლოდ ადგილობრივი აზერბაიჯანული ბიურიკრატიის მიერ შედგენილი სპეციალური სიიდან უნდა შეარჩიოს. აზერბაიჯანელთა მოთხოვნით საინგილოდან უკვე 5 ქართველი მღვდელი გამოაძევეს. ქართველობის გამო, დისკრიმინაციას განიცდიან არამარტო ქრისტიანი, არამედ მუსლიმი ქართველებიც. მათ არ აქვთ აღიდგინონ ისტორიული ქართული გვარი, არ აქვთ შანსი, თბილისში მიღებული განათლებით, აზერბაიჯანში სამსახური იშოვონ. ამის გამო იძულებულნი არიან შვილებს თავიდანვე, განათლება ქართულის ნაცვლად, აზერბაიჯანულ ენაზე მისცენ.

         25 წლის ინგილო რამინ ჯაბრაილოვი(ქართული გვარი ჯაფარიძე, თბილისის სამედიცინო უნივერსიტეტის სტუდენტი) მოგვითხრობს:" რაკი ქართველები ვართ, აზერბაიჯანელთა მხროდან არის არაპირდაპირი ზეწოლა. არ მოსწონთ, რომ განათლებას ვიღებთ იქაურ ქართულ სკოლაში ან აქ საქართველოს უნივერსიტეტში. აქ უნივერსიტეტში განათლებამიღებულს იქ თითქმის ვერ შოულობს სამსახურს და თუ მაინც იპოვა, თანამდებობას ვერ იღებს. ჩვენ ხალხს ყველანაირად, აქეთ მოგვიწევს გული. გული მწყდება იმაზე, რომ აზერბაიჯანსა და საქართველოს შორის თითქოს ასეთი ძმური ურთიერთობაა, და ამ დროს ჩვენ ხელშეწყობა საერთოდ არ გვაქვს, თუნდაც იმ დონეზე, როგორც საქართველოში მცხოვრებ აზერბაიჯანელებს აქვთ ყველანაირი ხელშეწყობა. 

         საზოგადოებაში ინტეგრაციის სერიოზული პრობლემები საქართველოში მცხოვრებ აზერბაიჯანელებსაც აქვთ, რისი უმთავრესი მიზეზი მათ მიერ ქართული ენისა და კულტურის შეგნებული არსწავლაა. ბევრ შემთხვევაში სრულიად სამართლიანია, მათი პრეტენზიებო მიწის და განათლების რეფორმებთან დაკავშირებით. თუმცა, ეროვნული იდენტობის შესანარჩუნებისა და აღმსარებლობის უფლებების პრობლემები აზერბაიჯანელ საქართველოს მოქალაქეებს არ აქვთ. აზერბაიჯანის სხვადასხვა ფონდები, მათ შორის ჰეიდარ ალიევის სახელმწიფო ფონდი სრულიად თავისუფლად აფინანსებს საქართველოში უამრავ ღონისძიებას, მათ შორის მეჩეთებისა და მედრესების მშენებლობას. ეს ხდება იმ ფონზე, როცა საინგილოში ქართული ლიტერატურის შეტანა, კულტურული ღონისძიებების გამართვა, ქართველი სასულიერო პირების, ენათმეცნიერების, არქეოლოგების შესვლა საშინელ წინააღმდეგობას აწყდება. 

             როგორც აღვნიშნე კახის ქართული კულტურის ცენტრი 2009 წ. 4 ოქტომბერს დილის 4 საათზე დაწვეს. ხანძრის შედეგად ცენტრის მნიშვნელოვანი ნაწილი განადგურდა. მომხდართან დაკავშირებით სისხლის სამართლის აქმე აღიძრა, მაგრამ ვერაფერი გამოიძიეს. უკვე ორნახევარი წელია ინგილოები ცენტრის აღდგენას ითხოვენ, თუმცა კახის აზერბაიჯანული ადმინისტრაცია კულტურის ცენტრის აღდენას და ქართველებისთვის დაბრუნებას აღარ აპირებს. კახის ქართველებს(ინგილოებს) კლუბის შენობა შესთავაზეს, რომელიც თითქმის მთლიანად გაპარტახებულია და მასში მუშაობა შეუძლებელია. იქ არცერთი სკამი და მაგიდა არ დგას.